English
SON MƏQALƏLƏR
Bəzən səhabələrin Peyğəmbərin (sallallahu aleyhi və səlləm) sözlərini dəqiqləşdirmələri, onların Peyğəmbərin əmrini qəbul etməmələri və ya şəriətə tabe olmaq istəməmələri demək sayılmırdı. Çünki onlar bəzi məsələlərdə bir vəhyin qəti bir şəkildə gəlməsinə qədər ondan bəzi məsələləri tam bir şəkildə dəqiqləşdirərdilər. Əgər onlar bu sözün vəhy olduğunu və ya Allah Elçisinin demiş olduğu qəti bir hökm olduğunu bilərdilərsə, həmin sözü dərhal yerinə yetirməyə tələsər və buna hamısı birlikdə can atardılar.
İmam ən-Nəvəvi (Allah ona rəhm etsin) demişdir: “Peyğəmbər (sallallahu aleyhi və səlləm) səhabələrə yazını yazdırmağın daha uyğun olduğunu və daha gözəl olduğunu düşündüyü üçün onlara bunu yazdırmaq istədi. Bu o yazının yazdırılması üçün ya ona enmiş olan vəhy idi ki, sonra həmin vəhy nəsx olundu və Allah Elçisi (sallallahu aleyhi və səlləm) bunu yazdırmağı tərk etdi. Ya da Peyğəmbərin şəxsi ictihadı idi, O istəyirdi ki, səhabələrə yazı yazsın, sonra isə onu tərk etməyin daha məsləhətə uyğun olduğunu gördüyü üçün onu tərk etdi. (İmam ən-Nəvəvi “Şərh Muslim" 11/90).
Bu hədis səhihdir, lakin bəziləri bu hədisin mahiyyətini öz istəklərinə uyğun şəkildə dəyişib insanlara çatdırmağa çalışırlar.
"Onların məzarı üstündə mütləq bir məscid tikəcəyik!”- əl-Kəhf surəsinin 21-ci ayəsinin izahı
Uca Allah buyurur: “Beləcə, insanları onların halından xəbərdar etdik ki, Allahın vədinin həqiqət olduğunu və Qiyamət saatının gələcəyinə şübhə olmadığını bilsinlər. O zaman möminlər və kafirlər öz aralarında onların işi barəsində mübahisə edirdilər. Bəziləri: “Onların üstündə bir bina tikin. Rəbbi onların halını daha yaxşı bilir!”– dedilər. Mübahisədə üstün gələnlər isə: “Onların məzarı üstündə mütləq bir məscid tikəcəyik!”– dedilər”. (əl-Kəhf, 21).
Bidət əhlinin tərk edilməsi (həcr)
Bu, bidət əhlinə təsir edə biləcək gözəl müalicə üsuludur. Bununla həm cəmiyyət sağalır, həm də həmin bidətçilərin sağalmaq ehtimalı artır. Bu, bidətin və əhlinin təsir dairəsinin darlaşdırılması və cəmiyyətə vura biləcəkləri böyük fəsadın qarşısının alınması üçündür. Ona görə bidətçilərin tərk edilməsi cəmiyyətin onlardan xəbərdar edilməsi üçün ən əsas üsullardan biri sayılır. Tərk edilmə qaydası həmin bidətçinin öz qəflətindən ayılması üçün edilir.
Bunu tətbiq etdikdə əldə edilən əsas faydalar:
Bu, bidət əhlinə təsir edə biləcək gözəl müalicə üsuludur. Bununla həm cəmiyyət sağalır, həm də həmin bidətçilərin sağalmaq ehtimalı artır. Bu, bidətin və əhlinin təsir dairəsinin darlaşdırılması və cəmiyyətə vura biləcəkləri böyük fəsadın qarşısının alınması üçündür. Ona görə bidətçilərin tərk edilməsi cəmiyyətin onlardan xəbərdar edilməsi üçün ən əsas üsullardan biri sayılır. Tərk edilmə qaydası həmin bidətçinin öz qəflətindən ayılması üçün edilir.
Bunu tətbiq etdikdə əldə edilən əsas faydalar:
Uca Allah buyurur: “Hər kəs doğru yol ona bəlli olduqdan sonra Peyğəmbərə qarşı çıxsa və möminlərin yolundan başqa bir yolla getsə, onu üz tutduğu yola yönəldər və Cəhənnəmdə yandırarıq” (ən-Nisa, 115-116).
Bidət insanı zəlalətə və parçalanmaya aparır. Bidətin çox təhlükəli olduğunu bilmək lazımdır. Bunun səbəbilə bidətin nə olduğunu, onun qisimlərini, ümmətə təhlükəsi və bidətə dəvətin necə olmasını bilmək lazımdır. Bu, birbaşa böyük alimlərin, sünnəni gözəl şəkildə bilənlərin işidir. Bu məsələdə səhlənkar davranmaq olmaz. Elmi olmayanın bidət əhlini dəvət etməsi icazəli deyil. Bidət əhlini dəvət edən insan Əhli Sünnənin üsul qaydalarını və hansı məsələlərdən uzaq durmağı bilməlidir.
Əhli Sünnə val-Cəməa firqələr arasında səhabələr barəsində ən orta mövqedə olanlardır. İnsanlar səhabələrə münasibət barəsində üç hissəyə ayrılmışlar.
İfrata varanlar. Nəsibilər
Təfritə varanlar. Rafizilər, Xavariclər.
Orta mövqedə olanlar. Əhli Sünnə val-Cəməa.
Səhabə – Peyğəmbəri (ona Allahın salavatı və salamı olsun) görmüş, ona iman gətirmiş və İslam üzərində ölən şəxsə deyilir. (Nuxbətul-Fikr, səh.148; əl-İsabə, 1/158; Fəthul-Muğis, 4/8).
İfrata varanlar. Nəsibilər
Təfritə varanlar. Rafizilər, Xavariclər.
Orta mövqedə olanlar. Əhli Sünnə val-Cəməa.
Səhabə – Peyğəmbəri (ona Allahın salavatı və salamı olsun) görmüş, ona iman gətirmiş və İslam üzərində ölən şəxsə deyilir. (Nuxbətul-Fikr, səh.148; əl-İsabə, 1/158; Fəthul-Muğis, 4/8).
Maturudilik nədir?
Maturudilik Əbu Mənsur Muhəmməd ibn Muhəmməd əl-Maturudinin adı ilə bağlıdır. O, miladi tarixlə 853-cü ildə Səmərqənddə anadan olmuş, 944-cü ildə (hicri 333) isə vəfat etmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, Əbu Mənsur əl-Maturudi sonradan onun adına çıxılan bidətlərin çoxundan uzaq olmuşdur. Bu bidətlər bəziləri aşağıdakılardır:
Maturudilik Əbu Mənsur Muhəmməd ibn Muhəmməd əl-Maturudinin adı ilə bağlıdır. O, miladi tarixlə 853-cü ildə Səmərqənddə anadan olmuş, 944-cü ildə (hicri 333) isə vəfat etmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, Əbu Mənsur əl-Maturudi sonradan onun adına çıxılan bidətlərin çoxundan uzaq olmuşdur. Bu bidətlər bəziləri aşağıdakılardır:
Müəllif: Şeyx Rabi ibn Hədi əl-Mədxali
Tərcümə: Mansur Cəlil
Mərhəmətli və Rəhimli Allahın adı ilə
1. Murciələrin etiqadı – yəni halal saymağı bütün ediləcək əməllərdə şərt görmüşlər. Əhli Sünnə isə bəzi əməllərdə şərt görmüş, bəzilərində isə şərt görməmişdir. Sual olunsa ki, təkfir olunmasında etiqad edilməsi şərt olan əməldə qayda nədir? Cavab budur ki, bu məsələdə qayda dəlildir. Dəlil – təkfir olunacaq bir əməli edənin təkfir olunması üçün həmin adamın etiqad etməsi şərt görülməyibsə, həmin əməli edən bir-başa təkfir edilir.
Bidət əhli həmişə Əhli Sünnədən olanları dəlilsiz olaraq öz batil fikirləri ilə ittiham etmişlər. Amma bir şeyi iddia edən dəlil gətirməli olduğu kimi, bidət əhli də ittiham etdikdə dəlil ilə ittiham etmələri lazım idi. Bidət əhlinin etdiyi ittihamların dəlili olmazsa, bu ittihamların heç birinə baxılmaz, çünki bu, ancaq batil fikirlərdən meydana gələn ittihamlardır. Belə boş ittihamlar nəinki adi insanlara, həmçinin peyğəmbərlərə edilmişdir.
Hər bir müsəlmanın bilməsi lazım olan qaydalar var ki, Əhli Sünnə val-Cəməa əqidəsi bu qaydalar üzərində qurulmuşdur.
Birinci qayda: Allahın hökmü ilə hökm vermək hər bir müsəlmana fərzdir. Bu qayda öz içərisində altı əsası cəm etmişdir.
Birinci qayda: Allahın hökmü ilə hökm vermək hər bir müsəlmana fərzdir. Bu qayda öz içərisində altı əsası cəm etmişdir.
Sufilik
Sufiliyin başlanğıcı hicrətin üçüncü əsrinə təsadüf edir. Bəzi fərdlər təklikdə zahidliyi şişirdərək camaatdan ayrılıb çoxlu ibadət edən şəxslər idi. Sonradan isə bu əməllər avam camaat arasında yayılmağa başladı. Sufiliyi aşağıdakı kimi izah edirlər:
Suffə əhlinə nisbət etmək;
Səfa – qəlbin təmizliyi kimi;
Sufiliyin başlanğıcı hicrətin üçüncü əsrinə təsadüf edir. Bəzi fərdlər təklikdə zahidliyi şişirdərək camaatdan ayrılıb çoxlu ibadət edən şəxslər idi. Sonradan isə bu əməllər avam camaat arasında yayılmağa başladı. Sufiliyi aşağıdakı kimi izah edirlər:
Suffə əhlinə nisbət etmək;
Səfa – qəlbin təmizliyi kimi;
Qurani-Kərimdə içkinin haram edilməməsi və yalnız namaz vaxtında içilməsinin qadağan edilməsi, digər vaxtlarda isə icazəli olmasını şübhə kimi yayırlar.
“Ey iman gətirənlər! Şübhəsiz ki, sərxoşedici içki də, qumar da, tapınmaq məqsədilə dik qoyulmuş daşlar da, fal oxları da şeytan əməlindən olan murdar şeylərdir. Bunlardan çəkinin ki, bəlkə nicat tapasınız” (əl-Maidə, 90)
Sual: Nə üçün içkinin haram olması birbaşa deyilməmişdir?
“Ey iman gətirənlər! Şübhəsiz ki, sərxoşedici içki də, qumar da, tapınmaq məqsədilə dik qoyulmuş daşlar da, fal oxları da şeytan əməlindən olan murdar şeylərdir. Bunlardan çəkinin ki, bəlkə nicat tapasınız” (əl-Maidə, 90)
Sual: Nə üçün içkinin haram olması birbaşa deyilməmişdir?
Şeyx Süleyman Ruheyliyə (Allah onu qorusun) belə bir sual verilir:
"Hörmətli Şeyx, sual verən deyir ki, Allah sizdən razı olsun, bəzi elm iddia edənlər deyirlər ki,
"Hörmətli Şeyx, sual verən deyir ki, Allah sizdən razı olsun, bəzi elm iddia edənlər deyirlər ki,
5. Alimlərin rəhbərlər ilə gözəl münasibətdə olmaları. Tarixə baxdıqda alimlərin öz rəhbərləri ilə gözəl münasibətdə olmalarını görmək olar. Bizim üçün bunu öyrənmək və bilmək düzgün mənhəcdə olmağa və bu mənhəcdə sabit qalmağa çox kömək edir. Bu, rəhbərə qarşı qadağan olunmuş etiqadda olmağa və qadağan olunmuş addımlar atmağın qarşısını alır.
Uca Allahın dinində müsəlmanlar təqvadan başqa bir şey ilə seçilməzlər.
“Şübhəsiz ki, Allah yanında ən hörmətli olanınız Ondan ən çox qorxanınızdır” (əl-Hucurat, 13).
Uca Allahın dinində müsəlmanlar təqvadan başqa bir şey ilə seçilməzlər.
“Şübhəsiz ki, Allah yanında ən hörmətli olanınız Ondan ən çox qorxanınızdır” (əl-Hucurat, 13).
İslam dini rəhbərlə ona tabe olan insanlar arasındakı əlaqəni tam və gözəl şəkildə nizamlamışdır. İslam dinində hər iki tərəfin öz haqları var və bu haqlar tam şəkildə yerinə yetirməlidir. Rəhbərin üzərinə düşən vəzifə onun insanlara Allahın şəriəti ilə hökm etməsi və Allahın dininin çatdırılmasında onlara yardım etməsi, həmçinin, ədalətin yayılmasına yardım etməsi, hər bir fərdin haqlarının qorumasını təmin etməsi, istər daxili, istərsə də xarici düşmənlərdən və müsəlmanların haqlarını tapdalayanlardan qorumasıdır.
Əhli Sünnə vəl-Cəmaanın rəhbərlərə itaətin nə qədər önəmli olması haqda İslam alimləri əqidə kitablarında geniş yer ayırmışlar. Müsəlmanın həm bu dünyasının, həm də Axirət həyatının islah olması üçün rəhbərlərə itaət etməsi vacibdir.
Günümüzdəki problemlərdən biri də gənc müsəlmanların cihad etmək adı altında fitnə-fəsad yayan müxtəlif terrorçu qruplara cəlb edilməsidir. Fitnəkar dəvətçilərin aldadıcı xüsusiyyətlərindən biri də özlərini sələfi kimi göstərmələri, tövhiddən danışmaları, çoxlu ibadət etmələri, Quran və sünnədən dəlillər gətirmələridir.
Həqiqi cihadla müasir dövrdə baş verən fitnənin və terrorun arasındakı fərq nədir? Bu suala cavab verməzdən öncə cihadın əmr edilməsinin hikməti, nə üçün əmr edilməsi, hansı hallarda edilməsinin icazəli və ya qadağan olduğunu bilmək lazımdır.
Həqiqi cihadla müasir dövrdə baş verən fitnənin və terrorun arasındakı fərq nədir? Bu suala cavab verməzdən öncə cihadın əmr edilməsinin hikməti, nə üçün əmr edilməsi, hansı hallarda edilməsinin icazəli və ya qadağan olduğunu bilmək lazımdır.