English
SON MƏQALƏLƏR
Abdullah ibn Şəqiq əl-Uqeyli (Allah ona rəhm etsin) adlı tabiin belə deyir: “Səhabələr hər hansısa bir əməlin tərkini namaz müstəsna olmaqla küfr saymazdılar”. (ət-Tirmizi 2622, 2831. Şeyx əl-Albani səhih məvquf olduğunu bildirmişdir).
Bu əsər isə bir neçə tərəfdən ziddiyətlidir:
Bu əsər isə bir neçə tərəfdən ziddiyətlidir:
Qədərilər İslama nisbət olunan firqədir. Qədərilər qədərə nisbət olunur ki, bu da Allahın var olan hər şeyi elmi və hikməti ilə təqdir etməsi deməkdir. Qədərə iman imanın rükunlarından biridir. Bu barədə Abdullah ibn Ömər (Allah ondan razı olsun) belə buyurur: "Onlardan biri Uhud dağı qədər qızılı sədəqə versə, qədərə iman gətirmədikcə, Allah ondan qəbul etməz". (Muslim, 8).
Cəhmiyyələr İslama nisbət olunan firqələrdən biridir. Cəhmiyyələr - Cəhm ibn Safvanın batil əqidəsinə tabe olan azmış bir tayfadır. Cəhm ibn Safvan hicrətin ikinci əsrində Xorasanda yaşamış, Quranın məxluq olmasını və Allahın sifətlərini inkar edən ilk şəxsdir. Şeyxul-İslam ibn Teymiyyə (Allah ona rəhm etsin) deyir: "Allahın sifətlərini inkar etməyin əsli yəhudilərə, sabiilərə, müşriklərə və azmış fəlsəfəçilərə qayıdır.
Bu iki sinif arasını eyni tutmaq və ya müqayisə etmək olmaz, çünki Hafiz ən-Nəvəvi və Hafiz İbn Həcər (Allah onlara rəhm etsin) kimi alimlərə hüccət qaldıran olmadığına görə onlar düşdükləri bəzi bidətlərdə üzürlüdürlər. Bu üzrlərdən:
- Onların usulları sələfi usulları idi, bu usulları da öz kitablarında bəyan etmişlər, lakin bəzi yerlərdə ayaqları sürüşüb, batilə düşmüşlər;
- Onların vaxtlarında Əşarilik çox şiddətli bir şəkildə yayılmışdır;
- Belə zənn etmişlər ki, Əbul-Həsən əl-Əşari bu təvil etiqadını tövbəsindən sonra demişdir;
- Onların usulları sələfi usulları idi, bu usulları da öz kitablarında bəyan etmişlər, lakin bəzi yerlərdə ayaqları sürüşüb, batilə düşmüşlər;
- Onların vaxtlarında Əşarilik çox şiddətli bir şəkildə yayılmışdır;
- Belə zənn etmişlər ki, Əbul-Həsən əl-Əşari bu təvil etiqadını tövbəsindən sonra demişdir;
Şeyx Saleh əl-Fovzan (Allah onu qorusun) deyir: "Əgər rədd olunan kəs Əhli-Sünnə vəl-Cəməadandırsa, ona olan rəddiyyə ədəblə olmalıdır. Fiqh, istinbat və ictihad məsələlərindəki xətaları diqqətə çatdırılmalıdır. Belə halda deyirik ki, "filankəs bu məsələdə xəta edib", doğru olan isə budur, dəlil də budur, Allah onu bağışlasın. Dörd məzhəb arasındakı rəddiyyələr kimi bu da onun ictihadıdır. Əgər o kəs Əhli-Sünnə vəl-Cəməadandırsa, bu rəddiyyə onun elmi məkanını aşağı salmır. Əhli-Sünnə vəl-Cəməa məsum deyillər. Onlarda da xətalar olur.
Sual: Xəta rəy üzərində camaatda olmaq düzgün rəy üzərində ixtilafda olmaqdan daha xeyirlidirmi?
Sual: Namaz qılmayan insana cənazə namazı qılmağın savabı var, yoxsa yox? Onun namaz qılmadığını bildiyi üçün cənazə namazını tərk edənə günah varmı? Eləcə də şərab içən və namaz qılmayan kimsənin halını bilənin ona cənazə namazı qılması icazəlidirmi?
Mənhəc nədir?
Mənhəc - ərəb dilində nəhəcə, yənhəcu, minhəcən sözündən götürülüb, insanın getdiyi aydın yol deməkdir. Uca Allah buyurur: “Sizdən hər biriniz üçün bir şəriət və bir yol təyin etdik”. (əl-Maidə, 48).Abdullah ibn Abbas (Allah ondan razı olsun) bu ayədəki “minhəcə“ sözünün “sünnə” və “yol” mənasını verdiyini demişdir. (Cəmiul-Bəyan, 10/ 387).
Mənhəc - ərəb dilində nəhəcə, yənhəcu, minhəcən sözündən götürülüb, insanın getdiyi aydın yol deməkdir. Uca Allah buyurur: “Sizdən hər biriniz üçün bir şəriət və bir yol təyin etdik”. (əl-Maidə, 48).Abdullah ibn Abbas (Allah ondan razı olsun) bu ayədəki “minhəcə“ sözünün “sünnə” və “yol” mənasını verdiyini demişdir. (Cəmiul-Bəyan, 10/ 387).
Əbu Hureyra (Allah ondan razı olsun) rəvayət edir ki, (bir dəfə) camaat soruşdu: “Ey Allahın elçisi! Qiyamət günü Rəbbimizi görə biləcəyikmi?” (Peyğəmbər salləllahu aleyhi və səlləm) dedi: “Məgər siz buludla örtülməmiş on dörd gecəlik ayı (görəcəyinizə) şübhə edirsiniz?” Onlar: “Xeyr, ey Allahın elçisi!”– deyə cavab verdilər. (Peyğəmbər salləllahu aleyhi və səlləm) dedi: “Məgər siz buludla örtülməmiş günəşi (görəcəyinizə) şübhə edirsiniz?” Onlar: “Xeyr!”– dedilər. (Peyğəmbər salləllahu aleyhi və səlləm) buyurdu: “Rəbbinizi də beləcə görəcəksiniz.
Şeyx Raslən (Allah onu qorusun) buyurur: “Bəzi insanlar deyir ki, “cərh və tədil elmi artıq öz əhli ilə birlikdə qəbirdədir. Çünki, bu elm hədis raviləri və xəbərləri nəql edənlərlə bağlıdır. Ona görə də bu elm artıq ölüb və mövcud deyil”. Cərh və tədili bu cür inkar etmək - buludsuz gündə günəşi səmadan inkar etmək kimidir. Bidət əhlinə qarşı susmaq, onlara qarşı çıxanlara, onların halını bəyan edənlərə və onlardan çəkindirənlərə düşmən olmaq - şəriətin bidət əhlinə qarşı qoyduğu cəzanı aradan götürməkdir.
Əhli-Sünnə vəl-Camaatın əksər alimləri (cumhur alimlər) namazın vacibliyini inkar etmədən səhlənkarlıqdan tərk edənin kafir olmadığını demişlər. Burada belə bir sual ortaya çıxır: Əgər təmbəlliyindən dolayı namaz qılmayan kafir deyilsə, onda namaz qılmayana kafir adı verilən hədisləri necə başa düşək? Namaz qılmayanı kafir saymayan alimlər bu hədislərin belə deyilməsinin hikmətlərini açıqlamaqdan əvvəl hədislərdə kecən kafir kəlmələrini doğru düzgün başa düşmək üçün küfrün (kafirin) iki növünün olduğunu bildirmişlər. Küfr (Kafirlik) iki yerə bölünür.
Sual: Hizbiliyin və “filankəsdə hizbilik var” deməyin mənaları nədir və hizbilər kimlərdir? Hizbilərin dəvətləri və mənhəcləri nədən ibarətdir?
əl-Həsən ibn Salih ibn Həy əl-Həmdani (ölümü h. 169)
Alim və lakin...
O - alim, zahid, təqva əhli, bir çox hədisi əzbərdən bilən və çox asanlıqla kövrələn bir insan idi.
O ilk dövrlərdə yaşamış və ibadətlərinin çoxluğu ilə tanınmış Sufyan əs-Səuri və başqaları kimi sələf alimlərinin həmyaşıdı idi. Hədis ravilərindən biri sayılırdı. “Cərh və tədil” elmində öz ciddiliyi ilə seçilən Əbu Hatim ər-Razi (Allah ona rəhm etsin) onun haqqında “etibarlı, əzbərdən çoxlu hədis bilən” demişdi.
Alim və lakin...
O - alim, zahid, təqva əhli, bir çox hədisi əzbərdən bilən və çox asanlıqla kövrələn bir insan idi.
O ilk dövrlərdə yaşamış və ibadətlərinin çoxluğu ilə tanınmış Sufyan əs-Səuri və başqaları kimi sələf alimlərinin həmyaşıdı idi. Hədis ravilərindən biri sayılırdı. “Cərh və tədil” elmində öz ciddiliyi ilə seçilən Əbu Hatim ər-Razi (Allah ona rəhm etsin) onun haqqında “etibarlı, əzbərdən çoxlu hədis bilən” demişdi.
Bidət əhli ilə oturub-durmaq olmaz
Əbu Hureyra (Allah ondan razı olsun) rəvayət edir ki, Peyğəmbər (salləllahu aleyhi və səlləm) belə buyurdu: “İnsan öz dostunun dinindədir. Hər kəs kiminlə dostluq etdiyinə diqqət etsin!” (Əhməd, 8417. əl-Albani həsən olduğunu bildirmişdir).
İbn Abbas (Allah ondan razı olsun) deyir: “Nəfsinə uyanlarla (bidət əhli ilə) oturub durma! Həqiqətən bidət əhli ilə oturub-durmaq insanın qəlbini xəstə edir”. (əl-Laləkayi “Şərh Usul İtiqad Əhlus-Sunnə).
Əbu Hureyra (Allah ondan razı olsun) rəvayət edir ki, Peyğəmbər (salləllahu aleyhi və səlləm) belə buyurdu: “İnsan öz dostunun dinindədir. Hər kəs kiminlə dostluq etdiyinə diqqət etsin!” (Əhməd, 8417. əl-Albani həsən olduğunu bildirmişdir).
İbn Abbas (Allah ondan razı olsun) deyir: “Nəfsinə uyanlarla (bidət əhli ilə) oturub durma! Həqiqətən bidət əhli ilə oturub-durmaq insanın qəlbini xəstə edir”. (əl-Laləkayi “Şərh Usul İtiqad Əhlus-Sunnə).
Bidət sözünün hərfi mənası "öncə edilməyən bir şeyi ixtira etmək, icad etmək" deməkdir.
Bidət dinə gətirilən yeniliklərə deyilir.
Bidətlər əməllərin qəbul olunmamasının və müsəlmanların parçalanmasının başlıca səbəbidir.
Bidət edən həm özü günah qazanır, həm də onun bidətinə əməl edənin günahını daşıyır.
Bidət edən dini və onun əsaslarını dəyişdirir.
Dində bidətlərə yol vermək böyük günahdır.
Bidət dinə gətirilən yeniliklərə deyilir.
Bidətlər əməllərin qəbul olunmamasının və müsəlmanların parçalanmasının başlıca səbəbidir.
Bidət edən həm özü günah qazanır, həm də onun bidətinə əməl edənin günahını daşıyır.
Bidət edən dini və onun əsaslarını dəyişdirir.
Dində bidətlərə yol vermək böyük günahdır.
Əhli-Sünnə vəl-Camaatın əksər alimləri namazın vacibliyini inkar etmədən səhlənkarlıqdan tərk edənin kafir olmadığını demişlər.
Cumhur alimlərin rəyinə görə dəlillər əsasında namazın tərk edənin etdiyi küfr İslam ümmətindən çıxaran küfr deyildir.
Əhməd ibn Ruşd (Allah ona rəhm etsin) buyurur: “Namaz qılmayanı təkfir edənlərin əlində bəzi əsərlərin zahirindən başqa dəlil yoxdur”. (“Fəthul-Aliyyil-Malik” 2/ 346).
Cumhur alimlərin rəyinə görə dəlillər əsasında namazın tərk edənin etdiyi küfr İslam ümmətindən çıxaran küfr deyildir.
Əhməd ibn Ruşd (Allah ona rəhm etsin) buyurur: “Namaz qılmayanı təkfir edənlərin əlində bəzi əsərlərin zahirindən başqa dəlil yoxdur”. (“Fəthul-Aliyyil-Malik” 2/ 346).
Müsəlmanları təkfir etmək bidət əhlinin daimi sifətlərindəndir. İmam əl-Əsbahani (Allah ona rəhm etsin) demişdir: “Biri birilərini təkfir etməklə məşğul olan xavaric, rafizi və qədərilər kimi bidət əhlindən fərqli olaraq, sünnə əhli biri birilərini təkfir etmir! Onlardan yeddi nəfər bir məclisdə toplansa, mütləq biri birilərini təkfir edərək oradan ayrılacaqlar. Onlar yəhudi və nəsranilərə bənzəyirlər və Allah onlar haqqında demişdir: “Yəhudilər dedilər: “Xaçpərəstlər (dində düzgün və mötəbər) bir şeyə istinad etmirlər”.
Şeyx Saleh əl-Fovzanın (Allah onu qorusun) hədislərdə deyilən itaətin müasir rəhbərlərə aid olub-olmaması sualına aydınlıq gətirir.
Sual: Biz bilirik ki, Peyğəmbərimizin (salləllahu aleyhi və səlləm) rəhbərlərə itaətə təşviq edən hədisləri vardır. Bəziləri deyirlər ki, “bu hədislər keçmişdə yaşamış rəhbərlərə aiddir, indiki rəhbərlərə aid deyildir”.
Sual: Biz bilirik ki, Peyğəmbərimizin (salləllahu aleyhi və səlləm) rəhbərlərə itaətə təşviq edən hədisləri vardır. Bəziləri deyirlər ki, “bu hədislər keçmişdə yaşamış rəhbərlərə aiddir, indiki rəhbərlərə aid deyildir”.
Cümə namazının fərz olması
Uca Allah buyurur: “Ey iman gətirənlər! Cümə günü namaza çağırıldığınız zaman Allahı zikr etməyə tələsin və alış-verişi buraxın. Bilsəniz, bu sizin üçün nə qədər xeyirlidir”. (əl-Cumuə, 9)
Uca Allah buyurur: “Ey iman gətirənlər! Cümə günü namaza çağırıldığınız zaman Allahı zikr etməyə tələsin və alış-verişi buraxın. Bilsəniz, bu sizin üçün nə qədər xeyirlidir”. (əl-Cumuə, 9)