Bu məsələ təkfir bölümündə ən incə və ən təhlükəlisidir. Çünki, bunun üzərində müəyyən şəxsin kafir olması və ya kafir olmaması barəsində hökm çıxardılır. Bunun səbəbilə neçə-neçə ayaqlar büdrəmiş, neçə-neçə insanlar özlərini həlak etmişlər. Bunun mənşəyi mütləq təkfirlə müəyyən təkfiri ayıra bilməməkdədir. İnsanı İslamdan çıxaran əməllər vardır ki, belə insana hökmü verən elmdə püxtələşmiş alimlər olmalıdırlar.
cahilliyin üzrlü olması
Əbu Hureyra (Allah ondan razı olsun) rəvayət edir ki, bir gün Peyğəmbərə (sallallahu aleyhi və səlləm) cəmdək gətirdilər. Sonra bu cəmdəyin bel tərəfini (bişirib) ona verdilər. Ətin bu yeri onun xoşuna gəlirdi. O, ətdən bir tikə dişlədikdən sonra dedi: “Qiyamət günü mən insanların ən hörmətlisi olacağam. Bunun nə səbəbdən belə olduğunu bilirsinizmi? Allah (bütün) insanları - əvvəlkiləri və sonrakıları - elə bir yerə yığacaq ki, carçı onları çağıra bilsin, gözlər də onları əhatə etsin.
İnsan müsəlman olmaq niyyətilə şəhadət gətirərək İslam çərçivəsinə girir və müsəlman olur. İlk olaraq müsəlman olmaq üçün şəhadət kəlməsi kifayətdir. Məsələn; əgər insan şəhadət gətirsə, əməl etməyə vaxtı olmasa (şəhadət gətirib sonra dərhal döyüşə atılan səhabə kimi) və yaxud cahilliyi üzündən əməlin ona vacib olduğunu bilməsə (Huzeyfə ibn Yəmənin Qiyamətə yaxın qoca kişi ilə qoca qadının Lə iləhə illəllah demələri hədisi) və belə halda ölsə, bu lə iləhə illəllah ona fayda verəcək. Kitablarda keçən sələflərin “İslam kəlmədir” sözündəki hikmət də məhz bundan ibarətdir.
Cahillər (haqq, İslama dəvət çatmamış insanlar) 2 cürdür:
Əsli kafir olanlar, yəni özünə müsəlman deməyənlər. Məsələn, Kitab Əhli (yəhudi və xristianlar), bütpərəstlər, ateistlər və s. Belələri ilə müsəlmanlar dünyada kafir kimi davranırlar -- məsələn, öldükdə cənazə namazını qılmırlar, Kitab Əhli istisna olmaqla onların qızları ilə evlənmirlər, kəsdiyi əti yemirlər və s. Onların Axirətdəki halı isə Allaha aiddir. Səhih rəyə görə onlar Qiyamət günü imtahan olunacaqlar.
Təkfir etmək bir insanin kafir olduğunu deməkdir. Bu, İslam şəriətində dindən çıxanları ayırd etmək və onları mühakimə etmək üçün tətbiq edilən bir elmdir. Bəzi yolunu azmış savadsız adamlar bu məsələyə aid Quran ayələrini və hədisləri öz nəfslərinə və ağıllarına uyğun şəkildə şərh edərək, bilməyərəkdən şirk əməllər edən müsəlmanları kafir elan edir, digər müsəlmanları onlara qarşı nifrətə və düşmənçiliyə çağırırlar. Halbuki, Quran və səhih hədislərə əsasən bunu etmək böyük günahdır.
Abdullah ibn Əbi Əufə (Allah ondan razı olsun) rəvayət edir ki, Muaz Şamdan gəldiyi zaman Peyğəmbərə (Allahın ona salavat və salamı olsun) səcdə etdi. Allah Elçisi (ona Allahın salavat və salamı olsun): “Bu nədir, ey Muaz!”- deyə buyurdu. Muaz (Allah ondan razı olsun) dedi: “Mən Şamda olarkən onların rahiblərinə səcdə etdiklərini gördüm və daxilimdən bu hərəkəti sənin üçün də etmək fikrinə düşdüm”- deyə cavab verdi.
Huzeyfə (Allah razı olsun) demişdir: “Mən Allah Elçisinin (ona Allahın salavat və salamı olsun) belə dediyini eşitdim: “Bir adamın ölüm vaxtı gəlib çatmışdı. Adamın artıq yaşamaqdan ümidi kəsildikdə ailəsinə (belə bir) vəsiyyət etdi: “Mən öldükdən sonra çoxlu odun yığıb od qalayarsınız, (sonra da məni bu odda yandırarsınız). Elə ki od mənim ətimi yandırıb sümüyümə çatdı və sümüyümü yandırıb-yaxdı, onları götürün və ovxalayıb toza döndərin, sonra küləkli bir günü gözləyin və həmin tozu dənizə sovurun”. Onlar onun vəsiyyətini yerinə yetirdilər.
Əbu Vaqid əl-Leysi (Allah ondan razı olsun) rəvayət edir ki, Peyğəmbər (ona Allahın salavatı və salamı olsun) ilə birlikdə Məkkədən Huneynə tərəf yola çıxmışdıq. Biz o vaxtlar İslamı yenicə qəbul etmişdik və küfrdən yenicə çıxmışdıq. Müşriklərin üstündən silahlarını asdıqları böyük bir Sidr ağacı var idi. Onun ətrafında yığışaraq öz adət ənənələrini yerinə yetirir və o ağacı “Zətu Ənvat” deyə çağırırdılar. Biz də bu böyük bir Sidr ağacının yanından keçdikdə: “Ey Allahın Peyğəmbəri! Onların “Zətu Ənvat” olduğu kimi bizim üçün də “Zətu Ənvat” düzəlt”- dedik.