1. İnsanın özünü İslama nisbət etməsi, yəni, "mən müsəlmanam" deməsi. Necə ki, səhabələr cihad üçün çıxanda (tələb cihadı üçün) fəth etmək istədikləri hər bir yerə birinci nümayəndə göndərərdilər. Yəni, o saat cihada başlamazdılar. Birinci insanları İslama dəvət edərdilər. Əgər onlar desəydilər ki, “biz təslim oluruq, İslamı qəbul etdik, müsəlman olduq”- onlardan bu sözlər qəbul olunar, onlara etibar olunurdu.
2. İnsanın müsəlman ata-anadan doğulması.Ola bilər ki, ata-ana müsəlman ola, amma övlad sonradan hər hansı bir başqa dini qəbul edə. Biz istisnalardan danışmırıq. Amma ümumən belədir ki, bir insan xristian, kafir bir ölkədədi və bilir ki, onun qonşusu kişi və ya qadın, ana-ata müsəlmandırlar. Onların övladları barəsində o adamda yaranan ilk fikir nədir? O da müsəlmandır. Bu da ikinci yoldur. İnsanın İslamı Müsəlman ana-atadan doğulması ilə ortaya çıxır. Bunu da dəlil Peyğəmbərin (sallallahu aleyhi və səlləm) bu hədisidir: “Hər bir körpə fitrəti üzə­rində (tövhidə meyilli olaraq) doğulur. Sonra ata-anası onu ya yəhudi, ya xris­tian, ya da məcusi edir. (əl-Buxari, 1359).
3. İnsanın şəhadəti, yəni “əşhədu əl lə lə iləhə illəllah, əşhədu ənnə Muhəmmədən rasullullah” deməsidir. Bu da şərt deyil ki, ərəbcə olsun. Öz dilində də ola bilər və şərt deyil ki, məhz “əşhədu əl lə lə iləhə illəhlah, vəhdəhu lə şərikə lə, əşhədu ənnə Muhəmmədən abduhu və rasulluh” olsun. Yəni, bu şəhadətin məhz azərbaycan dilində ləfzi tərcüməsini desin. Əsas olan şəhadətin ehtiva etdiyi mənaya etiqad etsin və hər hansı bir ləfzlə – dili ilə iqrar etsin. Məsələn, bir insan xristian bir ölkədədir. Gəlib birindən soruşsa ki, “müsəlmansan?” Bu şəxs desə ki, “Rəbbim Allahdır, Peyğəmbərim Muhəmməddir, dinim İslamdır, kitabım da Qurandır” və ya desə ki, ərəbcə, məsələn; “Rəbb olaraq Allahdan, din olaraq İslamdan, Peyğəmbər olaraq Muhəmməddən razıyam” desə, bu insan şəhadəti iqrar etdi, yoxsa etmədi? Yəni, şəhadət olmasa da, həmin mənanı ehtiva edib. Əsas da şəhadətin ehtiva elədiyi mənaya etiqad edib onu təsdiq etməsidir.
4. İslama xas zahiri əməllərdən birini etməsidir. Məsələn, bir şəxs xristian ölkəsindədir və qapı qonşusu var. Elə zənn edir ki, bu qonşu xristiandır. Bir də görür ki, bu şəxs Qurban bayramında qurban kəsir, Ramazan fitrəsində fitrə sədəqəsi ödəyir. Məgər bu əməllər İslama xas deyilmi? Onun bu zahiri əməlləri etməsi müsəlman olmasının sübutu deyilmi? Bununla da onun müsəlman olması bilinir. Amma elə əməllər var ki, ümumidir. Bununla onun müsəlman olduğunu təyin etmək mümkün deyil. Məsələn, baxmayaraq ki, valideynlərə yaxşılıq imandandır, yolda insanlara əziyyət verən bir şeyi yoldan kənarlaşdırıb qırağa atmaq imandandır. amma bunları kafir də edə bilər. Ona görə insanın İslamını bizə bəlli edən dördüncü şərt insanın yalnız İslama xas zahiri əməllərdən birini etməsidir. Ya namaz qılması, oruc tutması və İslama xas başqa zahiri əməllər etməsidir.

Ət alarkən bu şərtlərin yerinə yetirildiyini bilmək vacibdirmi?

Bu barədə Şeyx İbn əl-Useymin (Allah ona rəhm etsin) belə deyir: “Kəsilmiş ətin hökmündə əsl olan nədir? Halallıq, yoxsa haramlıq? Əgər deyilsə ki, halallıqdır, bu xətadır. Yox əgər deyilsə ki, haramlıqdır, bu da səhvdir. Doğru olan bu məsələdə təfsilata getməkdir. Yəni, əgər ətin kim tərəfindən kəsildiyi bilinmirsə, yəni tamamilə naməlum bir ətdirsə, bu halda yemək haramdır. Yox əgər, müsəlman və ya əhli kitab tərəfindən kəsildiyi bilinirsə, bu halda həmin əti yemək halaldır. Bu barədə soruşmaq və araşdırmaq lazım deyil. (Yəni, ikinci və üçüncü şərti araşdırmaq lazım deyil). “Bismilləh” deyilib, hansı şəraitdə kəsilib buna ehtiyac yoxdur. Çünki, bu məslədə əsl olan halallıqdır. Əgər bilinirsə ki, bunu kəsən müsəlman və ya əhli kitabdır – qurtardı. Əsl olan halallıqdır. İkinci və üçüncü şərt araşdırılmır”. (İbn əl-Useymin “Səhih əl-Buxarinin şərhi”, cild 7, səh. 8). Bunun da dəlillərindən biri budur: Aişə (Allah ondan razı olsun) rəvayət etmişdir ki, (bir dəfə) bir dəstə adam (Peyğəmbərin - salləllahu aleyhi və səlləm - yanına gəlib) dedilər: “Ey Allahın Elçisi! Bəzi adamlar bizə ət gətirir və biz bilmirik onlar (heyvanı kəsdikdə) Allahın adını çəkmişlər, ya yox”. Peyğəmbər (salləllahu aleyhi və səlləm) buyurdu: “Siz özünüz “Bismilləh” deyib yeyin!” (əl-Buxari, 2057). Bizi maraqlandıran sual. Həmin heyvan hansı şəraitdə kəsilib. Allahın adı zikr olunub ya yox. Hədisdə gəlir ki, bunlar İslamı təzə qəbul etmiş müsəmanlar idi. Bu önəmli deyil. Çünki, məsələ bu deyil. Bu ət müsəlman tərəfindən kəsilib, yəhudi tərəfindən kəsilib və ya xristian tərəfindən kəsilib, onsuz da burda fərq yoxdur. Müsəlmanın da kəsdiyi halaldır, yəhudinin də, xristianın da. Bu hədisdə ümumiyyətlə bundan söhbət getmir. Hədisdə əsas nöqtə heyvanın hansı şəraidə kəsilməsinin bilinməməsidir. Heyvanı kəsərkən Allahın adının çəkilib-çəkilməməsi bilinmir. Bizi maraqlandıran əsas sual. Həmin sualı səhabələr Allah Rəsuluna (salləllahu aleyhi və səlləm) veriblər. Fikir verin, Allah Rəsulu (salləllahu aleyhi və səlləm) onlara nə cavab verir: “Siz özünüz “Bismilləh” deyib yeyin!” Allah Rəsulu (salləllahu aleyhi və səlləm) onlara arşdırmağı əmr etmədi. Halbuki, Peyğəmbər (salləllahu aleyhi və səlləm) rahat bir şəkildə müsəlmanların adından bir nümayəndə göndərər və bu məsələni onların adından dəqiqləşdirərdi. Amma belə etmədi və zahirən hökm verdi. “Bismilləh” deyib yeyin!" söylədi. Çünki, müsəlmanın və əhli kitabın kəsdiyi heyvanın əti əslən halaldır. Bunun əksinə bir dəlilin ortada olması halı istisnadır. Yəni necə? Məsələn, bir müsəlman, bir xristian və ya bir yəhudi qəssabdı. Daim ondan ət alırsız. Bu məsələdə araşdırılmağı şəriət vacib etməyib. Bir gün bir qardaş gəlib sizə deyir ki, “mən görmüşəm ki, o qəssab bu heyvanı elektriklə vurub öldürüb. Mən buna şahid olmuşam”. Deməli, sizə əks bir dəlil gəldi. O halda bu əti yemirsiniz. Amma əks bir dəlil ortaya çıxmadıqca müsəlmanın və əhli kitabın kəsdiyi heyvanın əti halaldır. Şübhəsiz ki, bu da Allahın bizə olan rəhmətidir. Rəbbimiz bizi gücümüz çatmayan şeylərlə mükəlləf etməyib, gücümüz çatmayan şeylərə bizi cavabdeh etməyib. Uca Allah buyurur: “Allah sizin üçün çətinlik deyil, əksinə asanlıq istəyir”. (əl-Bəqərə, 185).

Lazımsız araşdırmanın və xırdaçılığın haram olması